Bilim insanları, Dünya'dan bakıldığında gözle görülen en
parlak yıldızlardan biri olan Betelgeuse'ün bir supernova olarak,
beklenenden daha erken patlayacağından şüpheleniyor. Betelgeuse'ün
'patlaması' gök bilimcilerin zaten bildiği bir şey ama son yaşanan
gelişmeler sürecin hızlanmış olabileceğine işaret ediyor. Gök bilimciler
neden Betelgeuse'ün patlayacağını düşünüyor? Betelgeuse hali hazırda
'patlamaya mahkûm' yıldızlar kategorisinde. Mesele, patlayıp patlamaması
değil, ne zaman patlayacağı. Yıldız, yalnızca 8 ila 10 milyon yaşında. Güneş
ise 4.5 milyar yaşında. Ama Betelgeuse nükleer yakıtını olağanüstü bir hızla
tüketiyor. Betelgeuse ayrıca
hala titreşimde olan yani hala genişleyip daralan dev bir yıldız. Bu
'komşumuzun' çapı, Güneş'in çapından 550 ila 990 kat daha fazla olabilir.
Nottingham Trent Üniversitesi'nden Doç. Dr. Daniel Brown "Supernova adayı
olarak bunları biliyoruz. Mevcut modeller, astronomik zaman ölçeği içinde
her an 'patlamanın' yaşanabileceğini gösteriyor ama bu da gelecek 100 bin
yıl içerisinde demek oluyor" dedi. Yakın zamanda süpernova
yaşanmayacak mı? ABD'deki Villanova Üniversitesi'nde görevli gök bilimciler,
son birkaç ayda Betelgeuse'ün solduğunu gözlemledi. Aralık'ta, Betelgeuse'ün
son 50 yılın en soluk seviyesinde olduğu görüldü, bu da dev kızıl yıldızın
'her an patlayabileceğine' işaret ediyor. Bilim insanlarının teorilerine
göre parlaklığındaki keskin düşük, yıldızın zamanının dolduğunu gösteriyor.
Betelgeuse'ü inceleyen California Üniversitesi'nde görevli gökbilimci
Sarafina Nance, Twitter hesabından yaptığı açıklamada
'dev yıldızların ömürlerinin sonuna geldiklerinde büyük bir kayıp
yaşadıklarını' ve parlaklık kaybının da buna işaret ettiğini söyledi. Ama
aksi görüşte olanlar da var.BBC'ye konuşan York Üniversitesi'nden
astrofizist Emily Brundsen, Betelgeuse'ün Dünya'dan bakıldığında
parlaklığının değişken olduğunu söylüyor: "Betelgeuse'ün her an
patlayabileceğini gösteren bir veri yok. Diğer yandan, süpernovaya neden
olan süreci yakından gözlemleme şansımız hiç olmadı. Her zaman 'ani bir
patlama olabilir' ihtimali vardı." Peki patlamada ne olur? Süpernova,
yıldızların çok büyük bir enerji açığa çıkararak güçlü bir şekilde
patlamasıdır. Fark edilmemesi imkansız zira Dünya'ya çok yakın
gerçekleşecektir. Brown, "Betelgeuse, birkaç gün içinde Ay'dan daha parlak
bir hal alabilir. Gün içinde bile görülebilir" diyor.Bu etkisinin de aylar
sürebileceği belirtiliyor. Peki tehlike var mı? Süpernovalar olağanüstü
boyutlarda yıkıcı olabilir. Mesela gökbilimciler Güneş'in patlaması
durumunda tüm Güneş sisteminin çökebileceğini söylüyor.
Daha önce yaşanan yıldız patlamaları, Dünya'nın ısısının
artmasıyla ilişkilendirildi. Bu patlamaların ozon tabakasına zarar verme
potansiyeli de var. Dünya'yı ayrıca zararlı solar ve kozmik radyasyona maruz
bırakıyor. İyi haber, Güneş'in Betelgeuse'e kıyasla patlama ihtimalinin çok
daha az olması zira hala çok daha küçük. Ama Güneş'in şişip birkaç milyar
yılda Merkür'ü, Venüz'ü ve Dünya'yı yutacağı öngörüsü de yapılıyor. En
önemlisi, Betelgeuse bilim insanları tarafından Dünya'ya güvenli bir
mesafade görülüyor. Daniel Brown, "50 ışık yılından az her şey bir sorun
olabilir. Betelgeuse'de böyle bir durum yok" diyor. Betelgeuse süpernovası
özel bir durum mu? Samanyolu'nda süpernova olması sık yaşanan bir durum
değil. En son süpernova 1604 yılında görüldü. Betelgeuse'den 20 kat daha
uzakta, yani 13 bin ışık yılı mesafedeydi. Kepler'in süpernovası olarak
bilinen bu olay Alman gökbilimci Johannes Kepler tarafından belgelenmişti.
En yakın zamanda kaydedilen süpernova da 'SN 1987A' idi. 1987A, Dünya'dan
yaklaşık olarak 168.000 ışık yılı uzaklıkta Büyük Macellan Bulutu içinde
Tarantula Bulutsusu eteklerinde yer alan bir süpernova kalıntısıdır. SN
1987A teleskobun icadından beri de en yakın kaydedilen süpernovadır. Emily
Brundsen "Betelgeuse bize ölü bir yıldızın gelişim sürecini gözlemleme ve
Evren'i daha iyi anlama fırsatı veriyor. Eğer şimdi patlarsa, gökbilimciler
için çalışma şartları anlamında bir kabul olur
çünkü diğer yıldızlar hakkında bildiklerimizi gözden geçirmemiz gerekir. Ama
aynı zamanda çok muhteşem bir olay olur" diyor. Süpernova tahmini neden zor?
'Yıldızların ölümü' tarihimiz boyunca birkaç açıdan incelenmiş ve
belgelenmiş olsa da süreç hiçbir zaman yakından takip edilmemişti. 700 ışık
yılı Betelgeuse için uzak bir mesafe olsa da, astronomik açıdan
Samanyolu'nun komşu yıldızı konumunda. Bu da, Betelgeuse'ü, Güneş'ten sonra
yüzeyi ayrıntılı incelenebilecek tek yıldız yapıyor.
Betelgeuse süpernovası, bilim insanlarına 'yakından ve kişisel olarak' çok
değerli bir gözlem şansı sunuyor. Aynı zamanda yıldız gözlemcileri için de
muhteşem bir şov izleme imkanı sunuyor.
Kaynak:BBC
Kaynak:
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51271458
Resim ve Video kaynak:https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51271458
Yayın tarihi: 29 Ocak 2020
grafiksaati.org[at]gmail.com | gizlilik politikası